Jan-Kees Karels - 22 mei 2006 13:27 - Gewijzigd: 22 mei 2006 13:27

„Dan valt popmuziek gewoon af”

Is een melodie neutraal? Kun je alle muziekstijlen gebruiken om de Bijbelse boodschap te vertolken, om jezelf of anderen te stichten, of zelfs te naderen tot God? ”Muziek moet passen bij de waardigheid en majesteit van God en Zijn Woord”, zegt muziekwetenschapper drs. A. G. Blonk. ”Dan valt popmuziek in de breedste zin van het woord af.”

In het dagelijks leven is Blonk unitmanager aan het Hoornbeeckcollege in Amersfoort. Hij studeerde muziekwetenschappen, dirigeerde jarenlang diverse koren en spreekt regelmatig op jongerenavonden. Blonk (44) is organist van de gereformeerde gemeente in Zeist en doceert aan de cursus Kerkelijke Orgelspel van de VOGG in Rotterdam.

Wat betekent muziek voor u?
”Vanuit mijn vak betekent muziek heel veel voor mij. Muziek heeft een aantal heel wezenlijke functies die grote invloed hebben op mensen. Muziek is samenbindend. In een koor bijvoorbeeld zing je gemeenschappelijk, je moet op elkaar letten, staat met elkaar voor een goed resultaat. Dat geeft eenheidsgevoel.

Muziekwetenschapper drs. A. G. Blonk

Muziek is ook vormend, je kunt er een boodschap mee doorgeven. Muziek zorgt verder voor een stuk ontspanning, het kan een verantwoorde vrijetijdsbesteding zijn.

Maar het belangrijkste is dat muziek een voertuig is om God groot te maken. Gods eer, dat moet uiteindelijk onze intentie zijn. Vanuit die belangrijke functie is de waarde van het zingen heel groot: wat zingen wij, hoe zingen wij, waartoe gebruiken wij onze stem?

En dan weten we dat de zondeval is gekomen, waardoor de schone gave van de muziek helaas ook wordt misbruikt. Zelfs onze beste muziek, vocaal en instrumentaal, wordt gemaakt buiten het paradijs.”

Jongeren hebben vaak een andere muzieksmaak dan ouderen. De zondagse, gedragen gemeentegezang met orgelbegeleiding wordt doordeweeks gemakkelijk ingeruild voor synthesizer, drum en basgitaar. Als het maar om verantwoorde, Bijbelse teksten gaat, moet dat kunnen, luidt het argument.

”Dat jongeren een andere muzieksmaak hebben dan ouderen, is wel heel algemeen gesteld. Dat hoeft natuurlijk niet. Want welke jongeren bedoel je dan? En welke ouderen?

Wel zie je onder jongeren in reformatorische kring steeds meer begrip ontstaan voor andere instrumenten, andere vormen van zang en muziekstijlen. En op zichzelf is er natuurlijk niets op tegen om Bijbelteksten op muziek te zetten. Onze berijmde psalmen zijn in zekere zin ook Bijbelteksten op muziek.”

Is de melodie op zichzelf neutraal?
”Calvijn zegt op een gegeven moment: ”Het is waar dat elk slecht woord, zoals de heilige Paulus zegt, de goede zeden bederft. Maar wanneer de melodie erbij is, dringt dat slechte woord met veel grotere kracht binnen in het hart. Precies zoals de wijn door een trechter in het vat wordt gegoten, zo worden het gif en verderf door de melodie tot op de bodem van het hart gebracht.”

Als er een goede melodie is, en het goede woord in het hart wordt gebracht, is daar natuurlijk niets op tegen. Aan de andere kant is het ook zo, dat niet elke muzieksoort daarvoor geschikt is. Calvijn maakt dan ook terecht een onderscheid tussen wereldlijke en geestelijke muziek. Als het goede woord in het hart moet komen, hoort daar ook goede muziek bij, muziek die past bij de waardigheid en majesteit van God en Zijn Woord. Dan valt popmuziek in de breedste zin van het woord, zoals rockmuziek, jazz en noem de soorten allemaal maar op, bij mij echt af.”

Waarom?
”Omdat deze muziekstijlen niet de eerbied, het schuldbesef, de verootmoediging die eigen zijn aan het ware geloof ondersteunen.”

Maar moet je, ook in de eredienst, niet aan de jongeren tegemoet komen?
”De geschiedenis toont keer op keer aan dat als je een knieval voor de wereld maakt, dit absoluut geen effect heeft. Zijn de kerken die ter wille van de jeugd combo’s hebben ingevoerd steeds voller geworden?

Het is altijd Gods Woord dat kracht doet, door toepassing van de Heilige Geest, en niet de muziek. Ik hoop van harte dat een bundel als bijvoorbeeld Psalmen voor Nu buiten de eredienst blijft. De behoorlijk hippe teksten, maar helemaal de muziek, sporen niet met de heiligheid waarmee Gods Woord ons confronteert.”

Zijn er voor u vormen van gospelmuziek die wel verantwoord zijn?
”Met leerlingen heb ik daar in het verleden behoorlijke discussies over gevoerd. Ik probeerde dan de liederen echt op hun waarde te beoordelen. Maar ik heb ook proberen aan te geven waarom ik er zo’n moeite mee heb. Naast de muziek is ook de tekst vaak in het geding.

Weet je wat het is met dit soort dingen, we zoeken graag onze grenzen op. Die grenzen zijn als elastiek. Dit moet kunnen, dat moet kunnen. Op een gegeven moment breekt het elastiek, en sta je inmiddels helemaal buiten je traditie, ben je totaal vervreemd van je wortels, en van de Bijbelse noties van zonde en genade. Ik geloof werkelijk dat als de Heere in je hart werkt zoals Gods Woord ons duidelijk maakt, je deze muziek terzijde legt.”

Onder de meeste Afrikaanse christenen is een drum geen probleem. Bij reformatorische christenen in Nederland wel. Muziek is dus cultuurbepaald.
”Uiteraard, dat is helder. Ik geloof ook niet dat wij de manier waarop we met de Geneefse psalmen omgaan in een zendingssituatie moeten opleggen aan bijvoorbeeld Indonesische christenen. Je hebt daar een heel andere situatie, die twee kun je niet vergelijken.

Mijn vraag is altijd: Waarom wil je die nieuwe vormen nou? Waar gaat het je ten diepste om? ’t Gaat in een postmoderne eredienst veelal om een stuk beleving, niet meer om de objectieve en christocentrische verkondiging. Ik geloof niet dat dát goed is. Dan zwepen de muziekinstrumenten meer het gevoel op, in plaats van dat ze een besef van Gods majesteit en heerlijkheid oproepen.”

In balans
Naam: Jan-Geert Heuvelman
Leeftijd: 23 jaar
Beroep: muziekdocent, student conservatorium Utrecht en Nederlandse Beiaardschool Amersfoort.

Jan-Geert Heuvelman

„Muziek is meer dan mijn hobby, meer dan alleen mijn werk. Van jongs af heb ik een passie met en voor muziek. Ik kan mij mijn leven niet voorstellen zonder muziek.”

Muziek kan zijn tot vermaak. Je kunt muziek maken en beluisteren voor ontspanning, voor genot. Het geeft afleiding, brengt je in een andere stemming. Maar muziek kan ook zijn tot stichting van jezelf of van anderen. Dat is iets heel anders. Natuurlijk kan muziek tot stichting ook ontspannend zijn, maar je moet duidelijk onderscheid maken: wat is het doel van de muziek?

Wie met muziek zichzelf en anderen wil stichten, moet zorgen dat de boodschap en de verpakking bij elkaar passen. Bedoel je de eer van God? Dan moet je ook de eis van Gods Woord serieus nemen: Hij is heilig. Als wij tot Hem naderen of over Hem zingen, vraagt dat om eerbiedige bescheidenheid.

Moderne muziekstijlen waarvan de wereld zich bedient, zijn in principe niet geschikt tot stichting. Van een christen wordt juist gevraagd zich te onderscheiden van deze wereld, er niet gelijkvormig aan te zijn. Temeer omdat de moderne muziekstijlen een antichristelijk moraal vertegenwoordigen. Bij een zo verschillende boodschap kun je je toch niet van dezelfde verpakking bedienen?

Ten slotte moet geestelijke muziek van hoge kwaliteit zijn. Er moet bijvoorbeeld balans zijn in ritme en melodie. Die is bij veel moderne muziekstijlen ver te zoeken. Daar is de melodie, maar ook de boodschap, ondergeschikt gemaakt aan het ritme. Een gebed in stampend cadans is gewoon niet eerbiedig.”

De boodschap ondersteunen
Naam: P. J. Vergunst
Leeftijd: 45 jaar
Beroep: algemeen secretaris Gereformeerde Bond

P. J. Vergunst

”Wij naderen tot God met ons hart, en dat muziek van betekenis is om ons hart ontvankelijk te maken, leert Davids getokkel op de harp. Dit instrument brengt tot inkeer. Veel andere -luiten en cimbalen, trompetten, bazuinen en fluiten- ondersteunen het loflied, waartoe alles wat adem heeft in het Woord wordt opgeroepen. Daartoe spoort God zelf ons aan, want Hij woont op de lofzangen. Waar het in Psalm 32 over ons zondige bestaan gaat, is er weinig muziek te beleven, maar de volgende psalm komt haast instrumenten tekort voor het vrolijk geschal vanwege Gods almacht en genade.

De wet van God, die ieders leven richt, zal ook oordelend over onze muziek gaan, over datgene wat we zingen. Daarbij beseffen we dat onze waardering van muziekinstrumenten en -stijlen in hoge mate cultureel bepaald is. Principieel is er helemaal niets tegen als op de SGP-jaarvergadering voortaan een piano de samenzang begeleidt, of als een dwarsfluit het zondagse orgel vervangt.

Cruciaal is dat de kerk, gevormd door mensen die op aarde vreemdeling zijn, in haar eredienst en alle uitingen van gemeente-zijn zich onderscheidt van degenen die God niet dienen. Die vreemdelingen bidden: ”Verberg Uw geboden voor mij niet.”

Onze muziek(instrumenten) moeten de woorden van God ondersteunen, het mogelijk maken dat de hele mens erbij betrokken wordt, en niet leiden tot onnodige polarisatie. Daarbij weten we dat Zijn kernboodschap het gewicht van de eeuwigheid meedraagt.”

Het gaat om het hart
Naam: Geraldine van Gelder
Leeftijd: 27
Beroep: groepsleerkracht basisonderwijs en musicus

Geraldine van Gelder

Is elke muziekstijl geschikt om de Heere te loven? Niets is in zichzelf verkeerd, behalve de mens. Niet de schepping is gevallen, maar wíj zijn zondig geworden.

We moeten onze muziekkeuzes maken op grond van inhoud en kwaliteit. Daarnaast hebben we te maken met persoonlijke associaties. Een lied kan inhoudelijk Bijbelgetrouw zijn, voorzien van kwalitatief goede muziek. En toch kan datzelfde lied voor iemand ongeschikt om de Heere te eren. Omdat het de zonde wakker maakt. Het ligt persoonlijk. Geef elkaar die ruimte, maar wees bereid tot verantwoording van je keuzes.

Ons denken is beperkt. Ik kan de volledige rijkdom in de schepping niet overzien. Dat moet voorzichtig maken. Traditie kan waardevol zijn, maar mag geen norm worden.

Een muziekstijl die in een bepaalde cultuur is ontstaan, laat zich niet klakkeloos overplaatsen naar een andere cultuur. Zo’n stijl heeft een ontwikkeling doorgemaakt. Mensen in de nieuwe omgeving missen die ontwikkeling en begrijpen deze muziek dus niet altijd. Dat kan vervreemding oproepen, zodat de muziek haar doel mist.

We moeten nagaan waarom we bepaalde muziekstijlen wel of niet accepteren. Het gaat de Heere om ons hart. Bedoelen we Zijn eer? Hij prikt door oppervlakkigheid, provocatie en vernieuwingsdrang heen. Net zo goed als door krampachtig overeind gehouden heilige huisjes die niet op Gods Woord maar op menselijke instellingen zijn gefundeerd. Onze keuzes moeten biddend, bij Gods Woord, worden gemaakt.